Bu gün Şimali Koreya (KXDR) və Cənubi Koreya arasında tarixi görüş olacaq!

Dünyada böyük müharibə risklərinin artdığı bir ərəfəni yaşamaqdayıq. Qlobal təbliğat şəbəkələri elə bir psixoloji mühit yaradıb ki, insanlar hər gün hansısa lokal və ya total müharibənin başlayacağını gözləyir. Belə bir məqamda hansısa böyük sülh təşəbbüslərinə şahidlik etmək gerçəkdən ələdüşməz fürsətdir.

Dünyanın maraqla gözlədiyi sülh görüşünə artıq saatlar qaldı.

Bu görüşün hələlik bizim regiona birbaşa təsirləri olmasa da, yaxın gələcəkdə dolayısı ilə çox ciddi təsiri ola bilər. Bu barədə bir az sonra davam edərik.

Şimali Koreyanın uzaqmənzilli raket sınaqları ilə həddindən artıq gərginləşən ABŞ- Şimali Koreya münasibətləri irimiqyaslı müharibə riskini xeyli artırmışdı. Tərəflər qarşılıqlı olaraq çox sərt ritorikadan və hədələrdən istifadə edirdi. Hətta Çin və Rusiya Şimali Koreyaya qarşı ABŞ-ın hücum ehtimallarını nəzərə alaraq sərhədləri boyunca hərbi texnika və canlı qüvvə cəmləşdirirdi.

Ancaq gözlənilmədən tərəflərin bu sərt ritorikasını anlaşma mesajları əvəzlədi. Məlum oldu ki Şimali Koreya bütün nüvə sınaqlarının dayandırılmasına, sınaq sahələrinin bağlanmasına razılıq verib və ABŞ-la zirvə toplantısı keçirməyə razılaşıb. İstisna deyil ki ABŞ-ın hansısa gizli güc nümayişi öz təsirini göstərib. ABŞ prezidenti D.Trampın öz Twitter hesabında yazdığı mesajlar da bu qənaəti yaradırdı. "Biz heç nədən əl çəkməmişik. Onlar isə nüvəsizləşməyə, obyektlərin bağlanması və sınaqlara son qoyulması ilə razılaşıb!". Bu mesajın ardınca Fransa prezidenti E. Makronla görüşdə də D.Tramp bildirib ki, Koreya Xalq Demokratik Respublikasının lideri Kim Çen Inla görüşü çox tezliklə olacaq.

Nəhayət Şimali Koreya ilə Cənubi Koreya arasında da sülh təmasları intensivləşdi. 65 illik fasilədən sonra iki ölkə liderləri arasında ilk dəfə rəsmi görüş bu gün baş tutacaq.

Xatırladaq ki 25 iyul 1950-ci ildə başlayan müharibə 1953-cü ildə atəşkəs razılaşması ilə dayandırılsa da, tərəflər arasında bu günədək sülh sazişi imzalanmayıb. Şimali Koreya lideri Kim Conq Un və Cənubi Koreya lideri Mun Cae-in arasında bu gün Panmunjom kəndində baş tutacaq zirvə toplantısı bütün mənalarda çox mühüm tarixi bir görüş olacaq. 

Cənubi Koreya "Böyük 20-lər" (G20) qrupunun üzvüdür və Asiyanın dördüncü böyük iqtisadiyyatına sahibdir. Dünyanın demokratik idarə olunan ölkələrindəndir. Artıq Cənubi Koreyada müharibəyə qarşı olan qruplar “Müharibəyə Yox” şüarları və hər iki ölkə liderinin əl-ələ tutduqları plakatlarla küçələrə çıxıb, sülh təşəbbüslərini dəstəkləyir.

(Qeyd edim ki zirvə görüşünün keçiriləcəyi Panmunjom kəndi iki ölkə arasında tampon bölgədir. Dünyada belə bir statusu olan ikinci kənd yoxdur. Bu kənd iki hissəyə ayrılıb. Hər iki ölkənin vətəndaşları bu kənddə yaşayır və küçə tam ortadan ikiyə ayrılıb. Kənddə heç bir tərəfin əsgərləri yoxdur. Yalnız BMT sülhməramlıları keşik çəkir. Hətta bu kənddə fəliyyət gösrərən BMT-nin konfrans zalı da küçənin tam ortasında inşa edilib. İçərisində olan dəyirmi masanın tən ortasından xətt çəkilib. Heç bir tərəf barmağını da bu çəkilən xətdən qarşı tərəfə keçirə bilməz. Bu, sərhəd pozuntusu sayılır. Masanın hər iki tərəfində əlisilahlı iki əsgər keşik çəkir. Bu xətti pozan istənilən şəxsə əskərlərin xəbərdarlıqsız atəş açmaq səlahiyyətləri də var.)

Qeyd etdiyim kimi bu görüşün nəticəsində yarana biləcək sülh sazişinin gələcəkdə bizim regiona dolayısı təsirləri mütləq olacaq. Məsələnin iqtisadi-siyasi aspektlərini dərindən hərtərəfli analiz etmədən də, bu barədə fikir bildirmək mümkündür.

Səthi olaraq qeyd edək ki, bu problemin həlli təşəbüsləri dərinləşdikcə Çin və Rusiyanın bölgədəki geosiyasi maraqlarına təsir edəcək. Asiyanın Sakit Okean hövzəsi ölkələri arasında yeni siyasi-iqtisadi əlaqələrin qurulmasına təkan olacaq. ABŞ və Avropa Birliyinin orta və şərqi Asiyada mövqeləri tədricən güclənəcək. Hətta, bu sülh danışıqları ABŞ-ın İranla bağlı həyata keçirmək istədiyi siyasi-hərbi planlarına da əlavə imkanlar yaradacaq. 

İranın Otra Şərqdə mövqelərinin güclənməsindən ABŞ-ın açıq narahatlıq ifadə etməsi son günlər intensivləşib. Trampın Fransa prezidenti ilə Vaşinqtonda mətbuat konfransı zamanı səsləndirdiyi "İranın Aralıq dənizinə çıxışına fürsət verməyəcəyik” fikiri də təsadüfi deyil. 

Şimali Koreya ilə müzakirələrin başlaması ABŞ-a digər regional problemlərin həlli ilə bağlı əlavə imkanlar açacaq. 

Bu istiqamətdə Rusiya və Çinin hansı addımlar atacağını demək isə hələlik  çətindir. Görünən budur ki dünyanın ən qəliz münaqişəli probleminin həlli ilə bağlı yeni siyasi iradə ortaya qoyulub. Bu addımlar sülhlə yanaşı, daha da böyük hərbi-siyasi münaqişələrin doğulmasına da gətirib çıxara bilər. İstənilən halda bu prosesin Rusiya və İrana gələcəkdə təsirləri istisna deyil. Azərbaycanın hər iki qonşusuna olan təsirlər təbii ki bizdən də yan keçməyəcək. 

26 aprel 2018-ci il.