"Cümhuriyyət İli” nə ilə yadda qaldı?

“Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” nə ilə yadda qaldı?

Ölkə prezidenti Nazirlər Kabinetinin 2017-ci ilin sosial-iqtisadi inkişafının yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunan iclasında 2018-ci ili ölkəmizdə “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” elan etmişdi. Qısa müddət sonra, 2018-ci il yanvarın 10-da bu barədə rəsmi Sərəncam da imzalandı. Həmçinin, prezidentin 2017-ci il 16 may tarixli 2867 saylı “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illik yubileyi haqqında” Sərəncamına əsasən, Nazirlər Kabinetinə həm ölkəmizdə həm də xaricdə müvafiq tədbirlər planının hazırlanıb həyata keçirilməsi tapşırılmışdı. Artıq il sona yaxınlaşır, “Cümhuriyyət İli” hansı tədbirlərlə yadda qaldı? 

Öncə qeyd edim ki bu qərar cəmiyyətin əksəriyyəti tərəfindən müsbət qarşılanan azsaylı qərarlardan biri idi. Çünki ölkəmizin fəal və siyasi təfəkkürü formalaşan insanları üçün cümhuriyyət dəyərləri ən müqəddəs ictimai-siyasi dəyərlər sistemidir. Xalqımızın tarixi yaddaşında dərin izlər buraxan, altşüurumuzda uzun illər əlçatmaz arzu kimi yaşayan cümhuriyyət dəyərləri bu günümüzə qədər gəlib çatdı. Nə qanlı sovet repressiyaları, nə də qondarma kommunizm ideyaları onu unutdura bilmədi. İlk fürsətdə xalqımızın fədakar övladları bu arzunu ağır itkilər bahasına olsa da yenidən reallığa çevirə bildilər.

Cümhuriyyətin siyasi-psixoloji təsirlərini 100 illik yubley ilində effektli istifadə edə bildikmi? 

Bununla bağlı düşüncələrimi üç istiqamətdən nəzərinizə çatdırmaq istəyirəm.

Birincisi, tarixi baxımdan qiymətləndirmə etsək, bütün dövrlərlə müqayisədə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin yaranması ən nəhəng tarixi nailiyyətimizdir.

AXC şərqdə və müsəlman dünyasında ilk parlamentli demokratik respublika quruluşunu yaradan, tarixi fürsətdən yararlanıb istiqlaliyyətimizi elan edən, xalqımızın müstəqillik əzmini dünyaya çatdıran siyasi fenomendir. Xalq Cümhuriyyətinin tarixini dərindən öyrənmədən, onun dəyərlərini mənimsəmədən dövlətçilik tariximiz haqqında yeni nəsilin aydın təsəvvürü və milli ruhu ola bilməz.

Təəssüf ki bu istiqamətdə dövlət səviyyəsində geniş imkanların yaradıldığının şahidi olmadıq. Əksinə, bu il Prezidentinin İşlər İdarəsinin Siyasi Sənədlər Arxivində qorunan tarixi sənədlər AXC-ni araşdıran tədqiqatçıların üzünə bağlandı.  Xüsusi ilə 1918-ci ilin mart-aprel hadisələrini, o dövrdə respublikada milli məsələləri öyrənmək istəyən tədqiqatçılara qanunsuz olaraq bu arxiv materiallarından istifadəyə müəyyən məhdudiyyətlər qoyuldu. Sanki hökumət bu barədə sanballı tarixi əsərlərin yazılmasında maraqlı deyil.

İkincisi, xalqımızın siyasi şüur səviyyəsini göstərən, tarixi, intellektual və mədəni potensialını ifadə edən, yüksək istedad və qabiliyyətini üzə çıxaran çox qiymətli mirasdır. Cəmiyyətiçi sosial-siyasi münasibətlər sisteminin şəffaflığı və etibarlılığı da məhz AXC-ni ən ali siyasi dəyərə çevirməyimizdən keçirdi.

Ölkədə çoxpartiyalı siyasi sistemə meydan açılması, 150-dən çox siyasi məhbusların hamılıqla azad edilməsi, mətbuat, söz və ifadə azadlığını təmin etmək kimi addımların atılması olduqca vacib idi.  Məhz 2018-ci il 11 apreldə növbədənkənar prezident seçkisinin demokratik keçirilməsi “Cümhuriyyət ili”nə ən yaxşı siyasi töfhədən biri ola bilərdi. Təəssüf ki bu fürsətlər qaçırıldı.

Üçüncüsü, beynəlxalq münasibətlər baxımından məsələyə yanaşma idi.

AXC-ni dünyaya tanıtmaqla ölkəmizin və xalqımızın çağdaş tarixi barədə dolğun münasibət yarada bilərdik. Xalqımızın bu nailiyyətinin müsəlman-şərq xalqlarına bir örnək olduğunu, müstəmləkəçilikdən xilas olmağın yollarını göstərdiyi, dünyəvi dövlət modelini 100 il öncə nümunə kimi təqdim etdiyini beynəlxalq ictimaiyyətə faktlarla çatdırmaq mümkün idi. 

Eyni zamanda Avropanın bir çox ölkələrindən xeyli öncə qadınlara seçib-seçilmək hüququ verməklə bütün dünya demokratiyasına, insanlıq adına böyük töhfə verdiyimizi təqdim edə bilərdik.

Xüsusi ilə də Qarabağ probleminin həlli baxımından ölkəmizin daim müsbət beynəlxalq imicə ehtiyacı olduğunu unutmamalıyıq. AXC-nin 100 il öncə nail olduğu demokratik dəyərləri bu gün hökumət öz korparativ maraqlarına görə məhdudlaşdırıb. Hətta beynəlxalq arenada belə bir rəy yaratmağa çalışırlar ki, xalqımız demokratik dəyərlərə hələki hazır deyil. Təəssüf ki ölkəmiz bütün beynəlxalq hesabatlarda insan hüquq və azadlıqlarının durumuna görə “Qeyri Azad” ölkə statusu alıb.

Hakimiyyətin 2018-ci ili “Cümhuriyyət ili” elan etdiyinin səbəbləri nə idi?

Bu qərarın qəbulunun hansı zərurətdən irəli gəlməsi ölkə ictimaiyyəti üçün sirr deyildi.

Aydındır ki, hakimiyyətdə olan qüvvələrin Xalq Cümhuriyyətinə baxışı cəmiyyətin fəal kəsimi tərəfindən mütəmadi olaraq narahatlıqla qarşılanıb. Açıq görünür ki iqtidar bu tarixi nailiyyətə anlaşılmaz bir qısqanclıqla yanaşır və ya ümumiyyətlə o dövrdən çox az danışmağa üstünlük verir.

İqtidarın indiyə kimi müşahidə edilən davranışlarını analiz etsək, belə görünür ki, AXC-nin 100 illiyində bu addımın atılması ictimai məcburiyyətdən doğub. Nəticə göstərdi ki bu qərar ictimai qınaqdan yayınmaq naminə sadəcə konyuktura idi. Cəmiyyətin nüfuzlu fəal kəsiminin və ictimai-siyasi qurumların cumhuriyyət dəyərlərinə sadiqliyi, Məhəmməd Əmin Rəsulzadəyə və silahdaşlarına olan sonsuz rəğbəti, habelə beynəlxalq aləmin münasibəti hökuməti belə bir qərarı qəbul etməyə məcbur etmişdi.

Əgər iqtidar maraqlı olsaydı bu qərar ölkənin ictimai-siyasi həyatına çox müsbət və əhəmiyyətli müzakirələr gətirməsi baxımından yadda qala bilərdi. Ölkədə sağlam siyasi mühit yaratmaq mümkün idi.

“Cümhuriyyət İli” nə ilə yadda qaldı?

Tariximizə damğasını vuran elə önəmli olaylar var ki, onlara hansısa vaxt intervalında yanaşmaq və yalnız həmin günlərdə xatırlamaq doğru olmaz. Bunlardan birincisi Xalq Cümhuriyyətinin yaranmasıdır. AXC-nin adının əbədiləşdirilməsi, silsilə tədbirlərin keçirilməsi üçün heç də 2018-ci ili gözləmək lazım deyildi.

27 ildir müstəqilliyimiz bərpa edilib, ancaq AXC dəyərlərinin dərindən mənimsənilməsi üçün heç bir ciddi addım atılmayıb. Cümhuriyyəti quran mütəfəkkirlərin adı çox xəsisliklə əbədiləşdirilib. Hətta M.Ə.Rəsulzadənin 130 illiyi münasibətilə adının əbədiləşdirilməsi və tədbirlərin keçirilməsi ilə bağlı prezidentin imzaladığı 22 noyabr 2013-cü il tarixli sərancamı da kağız üzərində qalıb.

Bu gün ölkəmizdə nə “Cümhuriyyət Muzeyi”, nə də onun banilərinin abidəsi var. Xalqımıza mayak ola biləcək bir tarixi dəyəri doğrudanmı yalnız onun 100 illiyində ötəri xatırlamaq lazım idi?

Görünən budur ki AXC-nin 100 illiyi ilə bağlı tədbirlər keçirmək üçün yalnız hüquqi qərar yetərli olmadı, həm də siyasi iradə lazım idi.

Unutmamalıyıq ki son illər müxtəlif məsələləri özündə əks etdirən, müxtəlif mövzularda elan edilən “İlləri” yola salmışıq. Ancaq bu elan edilən “İllər” cəmiyyətdə hansısa nəzərəçarpan nəticə ilə yadda qalmayıb. Sadəcə olaraq son dövrlər bu metod hakimiyyətin təbliğat maşınının əsas elementlərindən birinə çevrilib. Təəssüf ki “Cümhuriyyəti İli”də belə imitasiyadan biri kimi yadda qalacaq.

Hökumət 28 may “Respublika Günü” Bakının Novxanı kəndində yolları bağlayaraq M.Ə.Rəsulzadənin abidəsini ziyarət etməyə gələn Milli Şura və digər müxalifət partiyalarına süni əngəllər yaratdı. Şəhərin mərkəzində gəzintiyə çıxan REAL partiyasının üzvlərinə və rəhbərlərinə, habelə, ictimaiyyət nümayəndələrinə qarşı inzibati həbslər həyata keçirdi. Dinc bayram tədbirlərini pozaraq süni gərginlik yaratdı.

Avropa ölkələrində AXC-nin 100 illiyi münasibəti ilə ciddi elmi-nəzəri konfranslar, diskussiyalar, flaş-moblar keçirmək əvəzinə, bir neçə ölkədə soydaşlarımızı otel zallarına toplayıb əhəmiyyətsiz iclasların keçirilməsinin şahidi olduq. Eyni zamanda Qeyri Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Şurasının, Gənclər Fondunun  “Cümhuriyyət ili” məqsədilə maliyyələşdirdiyi layihələrdən hansısa yadda qalan ən kiçik epizoddan belə ictimaiyyət xəbər tutmadı.

Cümhuriyyətin 100 illiyində iqtidarın cəmiyyətə ən böyük töhfəsi nə ola bilərdi?

Qarabağın işğaldan azad edilməsi, sosial-siyasi sahədə ciddi islahatların başlanması, demokratik seçkilərin keçirilməsi, siyasi məhbusların azad olunması və ölkədə mövcud olan çox dərin problemlərin həll edilməsi. “Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti İli” yalnız sadaladığım bu problemlərin həll ilə tarixin yaddaşında qala bilərdi.

Son olaraq, Cümhuriyyət dəyərlərinin öyrənilməsi və mənimsənilməsi dövlətlə yanaşı hər bir sahədə çalışan fəal insanların da ən əsas mənəvi vəzifəsi olmalıdır. Təəssüf ki bu istiqamətdə də vətəndaşlarımız çox passivdir. Dövlətin siyasi iradəsi nəzərə çarpmadığına görə çoxsaylı yaradıcı insanlar bu barədə müstəqil təşəbbüslərdən yayınırlar. Sanki xüsusi təlimat olmadan bu mövzuya müraciət etməyə çəkinirlər.

Milli Şura və AXCP üzvlərinin Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etməsi qanuna ziddir?

Milli Şura və AXCP üzvlərinin Şəhidlər Xiyabanını ziyarət etməsi qanuna ziddir?

Milli Şura və AXCP-nin Milli Dirçəliş Günü münasibətilə 2018-ci il noyabrın 17-də Şəhidlər Xiyabanına təşkil etdiyi ziyarətin qarşısı polis tərəfindən zorakılıqla alınıb. Milli Şuranın sədri, professor Cəmil Həsənli, AXCP sədri Əli Kərimli və ziyarətə gələn çoxsaylı fəallar polis tərəfindən saxlanılıb.

Həmin gün Səbayel Rayon Məhkəməsi İnzibati Xətalar Məcəlləsinin 513.1 və 513.2-ci maddələri ilə (ictimai yerlərdə aksiyaların təşkili və keçirilməsi qaydalarının pozulması) işə baxaraq hökm çıxarıb. AXCP sədri Əli Kərimli başda olmaqla bir qrup şəxs qanuna zidd şəkildə yüksək cərimələnib və üç nəfər şəxs isə inzibati həbs edilib.

Məhkəmənin qərarı qanunidirmi?

"Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında" qanunda kütləvi aksiyaların hansı hallarda müvafiq hökumət qurumları ilə razılaşdırılması çox aydın şəkildə qeyd olunub. Bu qanunda Şəhidlər Xiyabanının ziyarət edilməsi qaydaları hər hansı formada tənzimlənmir. Qanunun 3-cü maddəsində sadalanan "Toplantının formaları" (yığıncaq, mitinq, nümayiş, küçə yürüşü, piket) sırasında belə bir tələb yoxdur. Eyni zamanda qanunun 4-cü maddəsində təsbit olunmuş "Nizamlanmayan toplantılar" arasında bayram tədbirlərinin də yer alması öz əksini tapdığı üçün belə bir razılaşmaya gərək yoxdur.

Bununla yanaşı, indiyədək Şəhidlər Xiyabanının ziyarət edilməsi heç vaxt müvafiq qanunla tənzimlənməyib. Qanunda belə bir normanın olmaması ilə bərabər, təcrübədə də hökumət qurumlarından belə bir tələb irəli sürülməyib.

Uzun illərdir cəmiyyətin ən müxtəlif sosial qurupları, o cümlədən də müxalifət mütəmadi olaraq bayram günlərində Şəhidlər Xiyabanına ziyarət təşkil edir. Müxalifətin şəhid məzarlarını ziyarət etməsi adi haldır və heç bir siyasi nəticə doğurmur. Bu ziyarətlər müxalifəti gücləndirmədiyi kimi, iqtidarı da zəiflətmədiyi üçün hökumətin narahatlığını anlamaq çətindir. Bu baxımdan Milli Şura rəhbərliyinin və üzvlərinin Şəhidlər Xiyabanını ziyarət edərkən üzləşdiyi zorakılıq, dinc ziyarətçilərə polisin kobud müdaxiləsi qanun pozuntusu olmaqla yanaşı, həm də müəyyən suallar doğurur.

Polisin bu ziyarətə kobud müdaxiləsinə səbəb nə ola bilər?

Polisin vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını kobud şəkildə pozması halları istisnasız olaraq hakimiyyətin siyasi iradəsi ilə baş verir. Xüsusilə də müxalifətə qarşı polis orqanlarının qanuna və hüquqa zidd davranışları daha çox diqqəti çəkir. Azərbaycan hökuməti xeyli vaxtdır öz basqıçı iradəsini zorakı üsullarla cəmiyyətə diqtə etməyə çalışır. Təsadüfi deyil ki, məhz 2014-cü ildən etibarən Azərbaycan dövləti "Demokratiya indeksi"nə görə beynəlxalq arenada "qeyri-azad" ölkə statusunu alıb.

Təhlillər göstərir ki, istənilən qeyri-azad ölkənin hakimiyyətləri sosial-siyasi proseslərdə polisdən siyasi alət kimi istifadə edir. Cəmiyyətdə qorxu mühitini dərinləşdirməklə demokratik prosesləri önləməyə çalışır.

İqtidarın şəhidlərə yanaşması dəyişir?

Keçən il müxalifətin "20 yanvar", "26 fevral-Xocalı Soyqırımı" anım tədbirlərinə gələn insanlara qarşı heç bir əsas olmadan polisin kobud müdaxiləsi və zor tətbiq etməsi mediada geniş müzakirələrə səbəb olmuşdu. Sanki hökumət belə mərasimlərdə süni qarşıdurma yaratmaqda maraqlı görünürdü.

Həmçinin hökumətin şəhid ailələrinə ödəniləcək sığorta pulunu çoxsaylı bəhanələrlə yubatması, ağbirçək şəhid analarına, ağsaqqal şəhid atalarına və həyat yoldaşlarına iqtidar məmurlarının göstərdiyi aşağılayıcı münasibət də getdikcə artır. Ölkə müxalifətinin şəhidlərə yüksək dəyər verməsi, onları hər bayramda ziyarət etməklə gündəmdə saxlaması nədənsə hökuməti qıcıqlandırır.

Eyni zamanda hökumət bir tərəfdən Qarabağ probleminin doğurduğu sosial qrupların müxalifət tərəfindən gündəmdə qalmasından narahatdır, digər tərəfdən isə bütün basqılara baxmayaraq, müxalifəti siyasi baxımdan sıradan çıxara bilmədiyi üçün zorakılığa əl atır.

“Milli Dirçəliş Günü”nün mahiyyətindən doğan ovqat hökuməti çəkindirir?

Çağdaş tariximizdə ellikcə uğur qazandığımız, birlik ifadə etdiyimiz çox az nümunələr var. Milli birlikdən, kollektiv iradədən qorxan, xalqın coşqusundan yuxusu ərşə çəkilən çevrələr adətən belə örnəkləri cəmiyyətə unutdurmaq istəyirlər.

Sosioloji analizlər göstərir ki, Milli Dirçəliş Gününün yaratdığı yüksək psixoloji ovqat cəmiyyətin fəal kəsimini hərəkətə gətirə və mllətin öz gücünə yenidən inamının oyanışı ilə demokratik proseslərə həlledici təkan verə bilər. Hökumət bu tendensiyanı önləmək üçün nəinki açıq tədbirlərə, hətta qapalı zallarda öncədən razılaşdırılmış toplantılara da müdaxilə edir.

Hakimiyyət daxilində nə baş verir?

Cəmiyyətdə sosial dayaqları tədricən zəifləyən hakimiyyəti son günlər həm də öz məmurlarının, deputatlarının rüsvayçı davranışları gülüş obyektinə çevirib. Ölkənin hər yerində bu mövzuda müzakirələr gedir və hökumətin daxilində ənənəvi münasibətlər xeyli sarsılıb. Bir neçə gündür ki hakimiyyət bu gündəmi dəyişməyə və müzakirələrin istiqamətini hökumətdən uzaqlaşdırmağa nail ola bilmir. Qafqaz Müsəlmanları İdarəsinin sədri şeyxülislam Allahşükür Paşazadə, sabiq rektor Abil Məhərrəmov və digər vəzifəli şəxslərin barəsində yayılan məlumatlar sosial şəbəkələrin gündəmindən düşmür.

Eyni zamanda hökumətdə başqa yüksək vəzifəli şəxslər və məmurlar barəsində də mütəmadi ziddiyyətli məlumatlar dolaşır. Müşahidələr göstərir ki, hökumət daxilində mövqeləri zəifləməkdə olan bəzi quruplar da cəmiyyətdə irimiqyaslı qarşıdurmalarda və hakimiyyətə qarşı beynəlxalq təzyiqlərin artmasında maraqlıdırlar.

Həmçinin hökumət daxilində mənəvi aşınmanı saxlamaq da xeyli çətinləşib. Sivil siyasi vasitələrdən istifadə bacarığı olmayan hakimiyyət nümayəndələri yalnız polisin və digər hüquq- mühafizə orqanlarının gücünü qanunsuz olaraq cəmiyyətə istiqamətləndirməklə vəziyyəti sabit saxlamağa ümid edir.

AXCP sədri Əli Kərimlinin və partiya üzvlərinin qanunsuz olaraq polis idarəsinə aparılması, barələrində qanunsuz hökm çıxarılması hökumətin daxilindəki müəyyən gərginliyi müvəqqəti pərdələmək məqsədi daşıyırdı.

Son olaraq, proseslərin təhlili göstərir ki hökumətin müxalifətə qarşı belə qanunsuz davranışı cəmiyyətdə əlavə gərginliyə yol aça bilər. Müxalifətçilərin həbsi və cərimələnməsi nə müxalifətin zəifləməsinə, nə də hökumətin güclənməsinə səbəb olacaq. Hökumətin bu kimi addımlarından ən çox zərər çəkən isə məhz iqtidar ola bilər. Xüsusilə də müasir beynəlxalq və regional siyasi münasibətlərin yeni reallığında bu risk böyükdür.
19 noyabr 2018.

Посещение членами Национального Совета и ПНФА Аллеи Шехидов противоречит закону?

Посещение Аллеи Шехидов, организованное  Национальным Советом и ПНФА по случаю "Дня Национального Возрождения", было пресечено полицией с применением насилия. Председатель Нацсовета, профессор Джамиль Гасанли, председатель ПНФА Али Керимли и многочисленные активисты, пришедшие  поклониться памяти  Шехидов,  были задержаны полицией.

B тот же день Сабаильский районный суд, рассмотрев дело, вынес приговор по статьям 513.2 и 513.1 (нарушение правил организации и проведения акции в общественных местах) Кодекса Азербайджанской Республики Об административных проступках. Группа лиц, включая председателя ПНФА Али Керимли, незаконно оштрафованы на крупную сумму, а три человека подвергнуты административному аресту.

Законно ли решение суда?

B Законе "О свободе собраний", очень четко отмечено, в каких случаях массовые акции должны согласовываться с соответствующими правительственными структурами. B этом законе не прописаны какие-либо формы регулирования правил посещения Аллеи Шехидов. Среди перечисленных в статье 3 Закона "Формы собраний" (собрание, митинг, демонстрация, шествие, пикеты) такого требования нет.

B то же время, среди зафиксированных в статье 4 Закона "Нерегулируемых собраний" отмечены также и праздничные мероприятия, и по этой причине в таком согласовании нет необходимости.

Наряду с этим, до сих пор посещение Аллеи Шехидов никогда не регулировалось соответствующими законами. Bместе с отсутствием в законе такой нормы, и на практике правительственные структуры никогда не предъявляли подобного требования.

B течение многих лет самые различные социальные группы общества, в том числе и оппозиция, регулярно в праздничные дни организуют посещение Аллеи Шехидов. Посещение могилы шехидов оппозицией - обычное явление, и не влечет за собой никаких политических последствий. Эти посещения как не усиливают оппозицию, так и не ослабляют властей, поэтому трудно понять обеспокоенность правительства.

С этой точки зрения, насилие, с которым столкнулись руководство и члены Национального Совета, грубые действия полиции против мирных посетителей Аллеи Шехидов, является нарушением и вызывает определенные вопросы.

B чем может заключаться причина грубого вмешательства полиции в ход мероприятия?

Bсе без исключения случаи грубого нарушения полицией прав и свобод граждан происходят согласно политической воле властей. Больше всего обращают на себя внимание противозаконные и противоправные действия органов полиции, особенно против оппозиции.

Правительство Азербайджана уже долгое время пытается насильственными методами диктовать обществу свою волю. Не случайно, что, начиная с 2014 года, Азербайджанское государство удостаивается на международной арене статуса "несвободной" страны по "Индексу демократии".

Анализ показывает, что власти любой несвободной страны используют полицию в социально-политических процессах в качестве политического инструмента. Углубляя в обществе атмосферу страха, стараются предотвратить демократические процессы.

Отношение власти к шехидам меняется?

B прошлом году грубое вмешательство полиции в мероприятия оппозиции по почтению памяти "20 Января", "26 Февраля-Ходжалинского геноцида" и применение силы к их участникам без каких-либо на то оснований, вызвало широкое обсуждение в прессе. Казалось, правительство словно было заинтересовано в создании искусственного противостояния.

Также, все чаще правительство под многочисленными предлогами всячески задерживает выплату причитающейся семьям шехидов страховки, а правительственные чиновники все более открыто демонстрируют унизительное отношение к седовласым пожилым отцам и матерям, а также вдовам шехидов. То, что оппозиция страны высоко чтит память всех шехидов, и своим посещением их могил в праздничные дни не дает предать их полному забвению, почему-то раздражает правительство.

С одной стороны, правительство озабочено тем, что оппозиция не позволяет игнорировать социальные группы, вызванные к жизни Карабахской проблемой, а с другой, прибегает к насилию против оппозиции, которую несмотря на репрессии, оно не может устранить политически.

Правительство пугает умонастроение, порождаемое сутью "Дня Национального Bозрождения"?

B нашей современной истории очень мало примеров тому, когда мы всем народом добивались успеха, демонстрировали единство. Те круги, которые боятся национального единства, коллективной воли народа, теряют сон, видя народный энтузиазм, и хотят заставить общество забыть такие примеры.

Социологический анализ показывает, что возвышенный психологический настрой, создаваемый "Днем Национального Bозрождения", может привести в движение активную часть общества и вновь пробудив веру народа в свои силы, может придать решающий импульс демократическим процессам. И чтобы предотвратить эту тенденцию, правительство вторгается не только в открытые мероприятия, но даже и в заранее согласованные собрания, проводимые в закрытых помещениях.

Что происходит внутри власти?

B последние дни власть, социальные опоры которой в обществе постепенно ослабевают, из-за позорного поведение своих чиновников и депутатов, стала объектом насмешек. Повсюду в стране обсуждают эту тему, а традиционные отношения внутри правительства также значительно потрясены.

Bот уже несколько дней как власти не могут добиться изменения темы обсуждений и увести их в сторону от критики правительства. Информация, распространяющаяся о председателе Управления мусульман Кавказа Шейх уль-Исламе Аллахшукюре Пашазаде, о бывшем ректоре Абеле Магеррамове и других должностных лиц, не сходит с постов социальных сетей.

B то же время в правительстве регулярно циркулируют противоречивые слухи и о других высокопоставленных лицах и госчиновниках. Наблюдения показывают, что некоторые группы, чьи позиции внутри правительства слабеют, заинтересованы в крупномасштабном противостоянии в обществе и наращивании международного давления на власти.

Также значительно труднее стало противодействовать моральной эрозии внутри правительства. Представители власти, не умеющие пользоваться цивилизованными политическими средствами, незаконно направляя на общество только полицию и другие правоохранительные органы, надеятся сохранить стабильность в стране.

Незаконный привод в управление полиции председателя ПНФА Али Керимли и членов партии, вынесение в их отношении незаконного приговора также преследовало цель временно завуалировать определенную напряженность внутри правительства.

Наконец, анализ процессов показывает, что такие незаконные действия правительства в отношении оппозиции могут привести к еще большей напряженности в обществе. Аресты и штрафование оппозиционеров как не ослабят оппозицию, так и не усилят правительство.

От таких шагов правительства больше всего может пострадать именно сама власть. Здесь риск достаточно большой, особенно в контексте новых реалий современных международных и региональных политических отношений.

Is a visit of National Council members and the PPFA to the Avenue of Shehids contrary to the law?

A visit arranged by the National Council and the PPFA on the occasion of “National Revival Day” was put a stop by police with the use if force. Chairman of the National Council, Prof. Jamil Hasanli, Chairman of the Party of People’s Front of Azerbaijan (PPFA) Ali Kerimli and numerous activists tried to do honor to the memory of the Shehids were detained by police.

On the same day, Sabayil district court heard a case to pass a sentence under articles 513.2 and 513.1 (failure to comply with organization and conduct of action in public spaces) of the Code of the Azerbaijani Republic On Administrative Wrongdoings. As a result, a group persons, including Chairman of the PPFA Ali Kerimli, were illegally fined at big sums and three participants underwent administrative arrest.

Is court"s decision legal?

The Law "Freedom of Assembly" clearly specifies in what cases mass actions should be agreed with appropriate state structures. The Law does not specify any forms of regulating rules of visits to the Avenue of Shehids. No demands of this sort are provided in Article 3 of the "Law On Forms of Assembly" (meetings, demonstrations, marches, pickets).

At the same time, Article 4 of the "Law On Uncontrolled Meetings" provides for festive events, hence, there is no need in agreeing events of this sort.

In the meanwhile, visits to the Avenue of Shehids have never been regulated by appropriate laws. Note that governmental structures have never laid claims of this sort in practice.

For many years various social groups, including the opposition, regularly attend the Avenue of Shehids on public holidays. It is usual for the opposition to attend graves of martyrs without any political consequences. These visits neither consolidate the opposition nor weaken the authorities, so it is very difficult to understand authorities" concern.

From this point of view, the violence against leaders and members of the National Council and unsavoury actions of police against peaceful visitors to the Avenue of Shehids are none other than the breach of law that causes certain questions.

What is the reason of police"s fragrant interference in the action?

All violations of the freedoms and rights of citizens are arranged by the political will of the authorities. Noteworthy are illegal and abusive practices of police bodies agaist the opposition.

For a long period the government of Azerbaijan is seeking to gain the upper hand over society. It is no mere coincidence that starting with 2014 the Azerbaijani government has been humbled to a status of "non-free state" according to"Democracy index".

The analysis is illustrative that the authorities of any country are availing of police as a political instrument of social and political processes. In stirring up an atmosphere of fear in society, the authorities are eager to prevent democratic processes.

Does authorities" attitude toward shehids change?

It was last year"s police foray into actions of the opposition to honor the memory of martyrs of "20 January" and "26 February Hodjaly genocide" and use of force in respect of its participants caused public debates in mass media and press. An impression was that the governmernt was interested in fomenting artificial confrontation.

Even worse, under numerous pretexts the government withold wages to be paid to families of shehids; while the governmental officers openly demonstrate humiliating treatment in respect of gray-haired fathers and mothers of shedis, their widows. For sone reason or other the government is annoyed at opposition"s visiting their graves and attempts not to consign their memory to full oblivion.

On the one hand, the government is concerned about the fact that the opposition does not allow to ignore social groups that arose from the Karabakh issue; on the other hand, the government resorts to violence against the opposition which it cannot remove politically despite repressions.

Is the government apprehensive of sentiments caused by the "National Revival Day"?

Our contemporary history has not much to boast of any successes and national unity. Leery of national unity and collective will of the nation, official circles are getting rattled in front of popular enthusiasm, and try to make society bury these examples in oblivion.

The sociological analysis reaffirms that heightened psycjological spirit caused by "National Revival Day" may set active layers of society on motion, awake faith of the people into their force and finally give a decisive impetus to democrsatic processes. To eliminate the tendency, the government meddles not only in open meetings but even pre-agreed meetings in closed space.

What"s happening inside the authorities?

For some time past, the authorities whose social position in society tends to weaken have become a subject of ridicule die to shameful behavior of its officers and deputies. The whole country has been involved in debates over the issue while traditional relations inside the government have noticeably been disturbed.

For several days the authorities fail to change topics of debates and lead astray the criticism of the government. However, news of the Chairman of the Caucasian Moslems Department Sheikh ul-Islam Allahshukur Pashazadeh, former rector of the Baku State University and other senior officials is on parade of social networks.

At the same time, conflicting rumors are afloat about other top officials. Observations are indicative that some groups whose position inside the government tends to weaken are interested in large-scale confrontation in society and mounting of international pressures on the authorities.

Also, it is turning difficult to remove moral erosion inside the government. Incapable of applying civilized political methods, the authorities are engaged in setting police and other law-enforcement bodies against representatives of civil society in an effort to maintain stability in the country.

Illegal detention and bringing Chairman of the PPFA Ali Kerimli to police and an illegal sentence against action participants pursued an aim to draw a veil over tensions inside the government.

Finally, the inquiry into the processes shows that illegal actions of the government against the opposition may stir up greater disturbances in society. In other words, arrests and penalties against oppositionists will neither weaken the opposition nor strengthen the government.

It should be noted that exactly the authorities are likely to suffer from the measures above, especially in terms of new realities in the contemporary international and regional political relations.
20.11.2018

Siyasi dəyişikliklərin seçki ilə baş tutması yollarını iqtidar tamamilə qapadı

Reytinq qəzetinə müsahibəm...

Adətən payızda ictimai-siyasi fəallıq artır. Doğrudur, hazırda ölkəmizdə hər hansı seçki olmasa da, ümumi baxımdan da siyasi fəallıq çox aşağıdır.

Qonşu ölkələrdəki siyasi aktivlik də Azərbaycana hər hansı formada təsir eləmir. Heç ölkə müxalifətinin də siyasi fəallıq cəhdləri hiss olunmur. Maraqlıdır, siyasi passivlik nə ilə bağlıdır?

Yayımların Monitorinq Mərkəzinin sədri, siyasi təhlilçi Nəsimi Məmmədli “Reytinq” qəzetinə müsahibəsinə bu mövzudan başlayıb:

- Hökumətin son illər apardığı basqıçı siyasət 2018-ci ildə daha da kəskin xarakter alıb. Müxalifətin fəaliyyət müstəvisi xeyli daralıb. Siyasi fəallıq göstərən müxalifət qurumlarının aktiv üzvləri müxtəlif ittihamlarla həbs olunub. Eyni zamanda, bu il hüquq-mühafizə orqanlarının “radikal dindar” adı altında bəzi vətəndaşlara qarşı istintaqsız, məhkəməsiz keçirdikləri “məhvetmə” əməliyyatları da cəmiyyətə psixoloji təsir göstərib. Artıq ölkədə qorxu mühiti ilə siyasi sabitliyin təmin olunma ənənəsi yaranıb. Belə bir mühitdə müxalifətin fəallıq göstərə bilməməsi qanunauyğunluqdur.

- Bütün zamanlarda zəruri olan məqamlardan biri müxalifətin vahid mövqedən çıxış etməsidir. Yəni müxalifət vahid mərkəzdə toplananda daha güclü görünüb. Amma son illər iqtidar əleyhdarları birlik istiqamətində hər hansı addım atmırlar. Sizcə, buna zərurət yoxdur, yoxsa mane olan başqa səbəblər var?
- Artıq ölkəmiz 2014-cü ildən sonra bütün nüfuzlu beynəlxalq hesabatlarda qeyri-azad ölkə kimi xarakterizə olunur. Belə siyasi şəraitdə öncəki illərin təcrübəsi artıq işə yaramır.

Ümumiyyətlə, qeyri-azad ölkələrdə klassik mənada anladığımız müxalifət olmur. Bir var iqtidarın müxalifəti, bir də var rejimin müxalifəti. Demokratik ölkələrdə iqtidarın müxalifətini azad seçkilər müəyyən edir. Seçkilərdə bərabər rəqabət şəraitində uduzan qüvvə avtomatik olaraq iqtidara müxalifət olur. Antidemokratik ölkələrdə isə iqtidar öz müxalifətini özü müəyyən edir. Seçkilərdə kimi özünə alternativ görmək istəyirsə, bu missiyanı ona verir.

Qeyri-azad ölkələrdə isə bu təsnifat işə yaramır. Rejimin müxalifətini cəmiyyətdə baş verən neqativlərə etiraz edə bilən cəsarətli şəxslər müəyyən edir. Etiraz etməkdən çəkinməyən şəxslər daha çox hansı qüvvənin və siyasi liderin arxasında dayanırsa, rejimin müxalifəti də o qüvvə olur.

Bu gün iqtidara müxalifətdə olan qüvvələrlə, rejimə müxalifətdə olan qüvvələr bir-birindən fərqlənir. Onları birliyə çağırmaq, onlardan birgə mübarizə strategiyası ummaq yanlışdır. İqtidarın müxalifəti çoxsaylı və dağınıqdır. Hökumət də onlardan çəkinmir. Rejim müxalifəti isə azsaylıdır və monolitdir. Amma hökumət ondan çəkinir və basqı altında saxlayır.

Bu halda müxalifətin hansısa birliyindən danışmaq, sadəcə, vaxt itkisidir. Qeyri-azad ölkələrdə rejim müxalifəti ilə iqtidar müxalifətinin birləşməsi fors-major situasiyalarda və irimiqyaslı siyasi proseslərdə mümkündür.

- O fikirlər də səslənir ki, nöbbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsi, yaxud da böş qalan deputat yerlərinə seçki keçirilməsi planlaşdırılır. Növbədənkənar seçki ola bilərmi? Bu seçki baş tutarsa, aktivlik yarana, yaxud ölkədə siyasi dəyişikliklərin olacağına zəmin yarana bilərmi?
- Öncə bir məsələyə diqqət çəkmək istəyirəm. Ölkə Konstitusiyasının 84-cü maddəsinin II hissəsində qeyd edilir ki, Milli Məclisə hər çağırışın seçkiləri 5 ildən bir noyabr ayının birinci bazar günü keçirilir. Eyni zamanda Seçki Məcəlləsinin 145.1-ci maddəsində də göstərilir ki, Konstitusiyanın 84-cü maddəsinin II hissəsinə, habelə, 109-cu maddəsinin 1-ci bəndinə uyğun olaraq yeni çağırışın deputat seçkiləri gününü ölkə prezidenti təyin edir. Yəni, bu, imperativ norma kimi qanunvericilikdə təsbit olunub.

Növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsi mexanizmi isə qanunvericilikdə birbaşa təsbit olunmasa da, dolayısı ilə və bir qədər də mürəkkəb hüquqi mexanizm kimi mümkündür. Xüsusilə də 2016-cı ilin 26 sentyabrında Konstitusiyaya edilən dəyişikliklərdən sonra ölkə prezidentinə Milli Məclisə seçkilər barəsində fərman vermək səlahiyyəti verilib. Ölkə qanunvericiliyi növbədənkənar parlament seçkilərinin keçirilməsinə hüquqi əngəl törətmir.

Siyasi baxımdan da, hakimiyyətin siyasi iradəsi həlledicidir. Nə zaman öz maraqlarına uyğun saysalar seçkini təyin edə bilərlər. Günü sabah da növbədənkənar parlament seçkisi ola bilər, 2 ildən sonra da. Bu, nəinki onların siyasi maraqlarına, hətta onların ovqatına bağlı bir məsələdir.

Ümumiyyətlə, fəal vətəndaşlarımız bilməlidir ki, Konstitusiyanın 109-cu maddəsi ölkə prezidentinə çox geniş səlahiyyətlər verib. 32 bənddən ibarət olan bu səlahiyyətlərə ölkənin bütün sahələri daxildir və prezident ölkədə nə istəsə edə bilər.

Belə şəraitdə keçiriləcək seçkilərin cəmiyyətdə siyasi fəallıq doğurması çətindir. O cümlədən də siyasi dəyişikliklərin seçki ilə baş tutması yollarını iqtidar tamamilə qapadıb. Hətta bu fakt ABŞ Dovlət Departamentinin hesabatlarında da öz əksini tapıb.

- Ümumiyyətlə, parlament vasitəsiylə siyasi qüvvələrin ölkədə dəyişikliklərə başlaması nə dərəcədə inandırıcıdır? Siyasi qüvvələrin parlamentdə toparlanması və bu tribunadan islahatlara start verilməsini tələb etməsi nə dərəcədə realdır?
- Azərbaycanda keçirilən seçkiləri müzakirə etməyi artıq bir kənara qoymaq lazımdır. Sonuncu parlament seçkisi göstərdi ki, cəmiyyətin seçkilərə diqqət və marağı xeyli azalıb. Bu inamı təkcə müxalifətin gücü ilə bərpa etmək çətindir. Cəmiyyətin maraq göstərmədiyi seçki heç bir irimiqyaslı demokratik siyasi proses doğura bilməz. Təcrübə göstərir ki, Azərbaycanda hər seçkidə xalqımız, dövlətimiz və demokratiyamız ağır məğlubiyyətə uğrayır.

Həmçinin, hökumət parlamentdə kimin və niyə təmsil olunmasına tam nəzarət edir. Belə bir nəzarət şəraitində parlamentdə təsadüfi təmsilçilik ola bilməz. Deməli, hansısa müsbət dəyişikliklərdən də danışmaq əbəsdir. Əgər hakimiyyət demokratikləşmə ilə bağlı siyasi iradə sərgiləməsə və ya cəmiyyət fəallaşmasa, bu şərait hələ bir müddət də davam edəcək.

- Son dövrlər deputatların fəaliyyətini məhdudlasdırmaq, onları cəzalandırmaq, mandatdan məhrum etməklə bağlı qaydalar və cazalar sərtləşdirilir. Hətta bəzi güzəştlər də ləğv olunur. Sizcə, bu dəyişiklik nəyə hesablanıb? 

- Hakimiyyət istənilən halda cəmiyyətin bütün fəal kəsimini, o cümlədən də deputatları tam nəzarətdə saxlamaqda maraqlıdır. Bu, ümumiyyətlə, cəmiyyətə yönəlik basqıçı siyasətin tərkib hissəsidir. Siyasi psixologiya sübut edib ki, məhdudiyyətlər itaətkarlıq doğurur. Hakimiyyət məhkəmə hakimlərinin, deputatların üzərində məhdudiyyətləri sıxlaşdırdıqca, cəmiyyətdə itaəti dərinləşdirir.

Bəzi şəxslərdə yanlış olaraq belə qənaət var ki, guya iqtidar parlamentə müxalifəti buraxmaq niyyətində olduğu üçün belə profilaktik tədbirlər görür. Bunun heç bir əsası yoxdur. Qeyri-azad ölkələrin hakimiyyətlərinin addımlarında məntiqi ardıcıllıq və ya məna axtarmağa dəyməz. Sadəcə, siyasi sabitliyi yalnız bu yolla uzun müddət təmin etməyi düşünürlər.

- Bir məqama da diqqətinizi yönəltmək istərdim. 2000-ci ilin əvvəllərinə qədər beynəlxalq təşkilatlar Azərbaycan müxalifətinə qarşı daha dəstəkçi mövqe tuturdu. Amma son illər bu dəstək bir qədər zəifləyib. Bunun nə ilə izah edə bilərsiniz?
- Haqlısınız, indi Qərbdə yanaşmalar xeyli dəyişib. Əvvəllər Azərbaycan hakimiyyəti Qərbə izah etməyə çalışırdı ki, biz coğrafi baxımdan Avropalı olsaq da, siyasi baxımdan Orta Asiyalıyıq. Bizimlə Avropa standartlarında əməkdaşlığınızdan imtina edin və bizim standartları qəbul edin. Avropa qurumları əvvəllər bu yanaşmaya kəskin müqavimət göstərirdi. Vahid Avropa standartlarından kənara çıxmalar az idi. Amma indi onlar da bununla barışıb. Bir sıra nüfuzlu Avropa qurumları Azərbaycanla münasibətlərdə Avropa dəyərlərini, standartlarını israrla qəbul etdirmək taktikasından imtina edib. Hətta bəzi hallarda Azərbaycan standartları ilə uğurlu əməkdaşlıq formulası da tapılıb.

Mövcud qlobal və regional siyasi reallıqlar da münasibətlərə öz təsirini göstərir. İndi Azərbaycan hökuməti Cənubi Qafqaz respublikaları ilə deyil, Orta Asiya respublikaları ilə eyni dəyərləri daşıyır. Demokratik dəyərləri daşıyan siyasi məkandan addım-addım uzaqlaşır. Belə görünür ki, Qərb bu tendensiyadan narahat deyil.

- Ümumiyyətlə, beynəlxalq təşkilatların, böyük dövlətlərin demokratiyaya dəstək siyasətini necə dəyərləndirirsiniz? Sizcə, onlar nəsə almamış...
- Beynəlxalq münasibətlər hər zaman iqtisadi-siyasi maraqlar üzərində qurulub. Dünyanın ən demokrtaik ölkələri də, ən amansız diktatura rejimlərinin hökm sürdüyü ölkələrlə ticarət əlaqələrində olub. Bu gün də belə hallar davam edir.

Azərbaycanın da iqtisadi-ticarət əlaqələrinin əhəmiyyətli hissəsi Qərblədir. Bizim anti-demokratik ölkə olmağımız, demokratik Qərbin bizimlə ticarət əlaqələrində olmasına heç də əngəl deyil. Demokratik cəmiyyətin üstünlüyü ilk növbədə həmin ölkələrin xalqlarına lazımdır.

Azərbaycan 2001-ci ildə Avropa Şurasına üzv olanda könüllü olaraq öz üzərinə çoxsaylı öhdəliklər götürsə də, müxtəlif bəhanələrlə bu öhdəlikləri icra etməkdən yayındı. Təəssüf ki, beynəlxalq qurumlar da bu neqativ hallara qarşı heç bir təsirli addım atmadı.

Zaur ƏHMƏD

Mitinqlər Qarabağ məsələsinin həllinə müsbət təsir edə bilərmi?

Mitinqlər Qarabağ məsələsinin həllinə müsbət təsir edə bilərmi?

Son vaxtlar ölkədə Qarabağ məsələsi və onunla əlaqəli mövzuların müxtəlif formatlarda gündəmə gətirilməsi müşahidə edilir. İlk baxışdan 30 ilə yaxındır davam edən münaqişəyə, habelə, 26 ildir məruz qaldığımız işğala görə cəmiyyətdən müəyyən təşəbbüslərin gəlməsi anlaşılandır. Xüsusilə də yeni yaranmaqda olan qlobal və regional siyasi reallıqlar fonunda bu müzakirələrin intensiv xarakter alması təbiidir.

Göründüyü kimi dəyişən reallıqlar ölkədə uzun müddətdir mövcud olan siyasi düzənə təsir göstərir. Qarabağ mövzusunda nəzərə çarpan fəallıq da ölkə daxili sosial-siyasi durumdan və xarici amillərdən qaynaqlanır. Mövcud beynəlxalq şərtlər daxilində hakimiyyətin Qarabağ məsələsində ictimai dəstəyə ehtiyacının yaranması ehtimalı artıb. Ona görə də cəmiyyətdə bəzi müzakirələrin aparılmasına dözümlü yanaşma sərgiləyir.

Ermənistanda baş tutan hakimiyyət dəyişikliyinin yaratdığı siyasi-psixoloji təsirlər Azərbaycan hökumətini çox ehtiyyatla olsa da Qarabağla bağlı öz daxili siyasətinə düzəlişlər etməyə vadar edir. Ermənistanda cərəyan edən siyasi proseslərdən asılı olaraq, gələcəkdə özü üçün təhlükəli saymadığı kütləvi təşəbbüslərə daha ilıq yanaşması da istisna edilmir. Hətta, 29 sentyabr 2018-ci ildə “Qarabağ Komitəsi”nin  təşəbbüsü ilə keçirilən “Qarabağ Mitinqi”nə iqtidar düşərgəsindən çox ehtiyyatlı dəstək ifadə edilməsi də bu amillərlə bağlı idi.

Son günlər Qarabağ məsələsi ətrafında geniş müzakirələr nisbətən səngisə də, müəyyən qrupların bu istiqamətdə təşəbbüsləri hələlik davam edir. Media üzərindən apardığımız monitorinqlər göstərir ki, Rusiya prezidenti Vladimir Putinin sentyabrın 27-də ölkəmizə işgüzar səfərindən sonra hökumətyönlü mediada Qarabağ mövzusu əsasən arxa plana keçib. Həmçinin, Ermənistanda cərəyan edən hazırkı siyasi böhran fonunda da demək olar ki, eyni yanaşma müşahidə olunur. Nədənsə hökumətdən təlimat alan mediada Qarabağ mövzusuna çox ehtiyatlı və səthi münasibət bildirilir.

Ölkədə bəzi ictimai-siyasi qrupların Qarabağ mövzusunda fəallığı hansı nəticələrə səbəb ola bilər?

Dağlıq Qarabağın və ətrafındakı 7 rayonun 26 ildir işğalda qalması ölkəmizə olduqca təhlükəli gələcək vəd edir. Ötən illərin təcrübəsinə nəzər salsaq, ölkənin bir sıra aparıcı müxalif ictimai-siyasi qurumları və müstəqil şəxslər Qarabağ mövzusunu mütəmadi gündəmdə saxlamağa çalışıb. Mitinqlər, piketlər, dəyirmi masalar keçirilib, müxtəlif təkliflər və konsepsiyalar irəli sürülübdür. 

Qarabağ probleminin həllinin uzanmasında ölkədaxili subyektiv və obyektiv faktorlarla yanaşı, xarici amillərin də rolu var. Xüsusilə də 25 ildir hökumətin Qarabağda işğala son qoymaq istiqamətdə heç bir ağılabatan həll konsepsiyasının olmaması ən ciddi problemdir. Bununla yanaşı, iqtidarın apardığı yanlış daxili siyasətə görə xarici təzyiqlərə effektli müqavimət göstərmək də xeyli çətinləşib.

Bu gün Qarabağda işğala son qoymaq üçün səmimi şəkildə fəal mübarizə aparanlarla yanaşı, bu məsələdən öz korparativ maraqları üçün yararlanmaq istəyənlər də var. Hakimiyyətin daxilində yeni münasibətlər sisteminin yaranması sürətlənir. Dövlət konyukturası çərçivəsində mövcud maraqlardan daha üstün təsirə malik olan və idarəetmədə dərin kök salmış spesifik maraqların tədricən dəyişməsi baş verir. Belə gərgin psixoloji mühitdə Qarabağ mövzusunda istənilən qeyri-peşəkar və müəmmalı təşəbbüslərə ehtiyyatlı yanaşmaq lazımdır. Qarabağ məsələsini öz maraqlarına alət etmək cəhdlərinə qarşı diqqətli olmaq vacibdir.

Qarabağla bağlı kütləvi etiraz aksiyaları lazımdırmı? Bu aksiyaları kim təşkil etməlidir?

                                                                                                                                                  

Təəssüf ki indiyədək hökumətin bu kimi təşəbüslərə münasibəti neqativ olub. Cəmiyyətin bu istiqamətdə fəallığından daim narahatlıq keçiribdir. Proseslərin gedişi göstərir ki, artıq bu yanaşma dəyişməlidir.

   

İctimaiyyətin Qarabağ məsələsinin müxtəlif vasitələrlə daim gündəmdə saxlanması olduqca vacibdir. Öncəki illərlə müqayisədə sosial şəbəkələrin və sosial medianın mövcudluğu şəraitində bu imkanlar indi daha genişdir. Mitinqlər hər zaman ən təsirli vasitə olsa da, digər resurslar da nəzərdən kənar qalmamlıdır.

Qarabağla bağlı mitinqləri zəruri edən məsələlər hansılardır?

-Ermənistan ictimaiyyətinə psixoloji təsir göstərmək;

-ATƏT-i və digər beynəlxalq qurumları münaqişənin həllinə təşviq etmək;

-25 ildir Qarabağda davam edən işğala son qoymağı bacarmayan iqtidara təzyiq göstərmək;

-Cəmiyyəti Qarabağla bağlı siyasi proseslərdə fəal iştirakçıya çevirmək.

Təhlillər göstərir ki, indiki siyasi situasiyada Azərbaycan cəmiyyətinin mitinqlər vasitəsi ilə nə Ermənistan ictimaiyyətinə psixoloji təsir göstərməsi, nə də beynəlxalq qurumları və aparıcı dövlətləri münaqişənin həllinə sövq etməsi mümkündür. Nüfuzlu beynəlxalq hesabatlarda "qeyri-azad" ölkə kimi tanınan, fundamental hüquq və azadlıqları kobud şəkildə pozan bir dövlətin bu məsələdə demokratik siyasi iradə nümayiş etdirməsi ciddi qəbul edilə bilməz.

O cümlədən də, 25 ildir Qarabağla bağlı heç bir həll konsepsiyasına malik olmayan iqtidara təzyiq göstərmək üçün “Qarabağ Komitəsi” kimi kövrək qurumun təşkilatçılığı ilə uğur əldə etmək olmaz. Cəmiyyətin siyasi məsələlərə laqeyd olduğu, özünü ifadədən çəkindiyi bir şəraitdə belə qarışıq tərkibin ictimai etimad qazanması və siyasi proses yaratması mümkün deyil. Eyni zamanda, bir sıra obyektiv və subyektiv sosial-siyasi amillərə görə hələlik cəmiyyəti Qarabağla bağlı siyasi proseslərə fəal cəlb etmək də real görünmür. Bütün məsuliyyətli şəxslər anlayır ki, əhalinin mitinqlərdə zəif iştirakı həm daxildə, həm də xaricdə ölkəmizin maraqlarına zərbə ola bilər. 

Mitinqlərin və digər tədbirlərin keçirilməsi vacib olduğu halda, bəs bunu kim təşkil etməlidir?

Təcrübələr göstərir ki, ictimai-siyasi qurumların və aparıcı müxalifətin təşkilatçılığı ilə keçirilən Qarabağ mitinqləri hələlik effektli olmur. Ölkədə siyasi azadlıqlar olmadığı üçün müxalifətin bütün aksiyalarına hökumət müxtəlif üsullarla sərt əngəl yaradır. Sadə vətəndaşlar belə aksiyalarda iştirakdan çəkinir.  Odur ki, Qarabağ mitinqlərinin təşkilatçıları arasında siyasi partiya nümayəndələrinin olması məqsədəuyğun deyil.

Mitinqləri və digər aksiyaları Qarabağ münaqişəsi nəticəsində yaranmış sosial qruplar təşkil etməlidir. Bunlar hansılardır?

-Qarabağ müharibəsinin veteranları;

-Qarabağ müharibəsində əlil olan vətəndaşlar;

-Şəhid ailələri;

-Məcburi köçkünlər və qaçqınlar.

Məhz bu kateqoriyadan olan şəxslər və müstəqil ziyalılardan ibarət istənilən təşkilati təşəbbüsə ölkə ictimaiyyəti tərəddüdsüz dəstək verə bilər. Heç bir siyasi maraqları olmayan şəxslərin konkret təşəbbüslərinə hakimiyyətin loyal yanaşması, müxalifətin isə açıq dəstək verməsi mümkündür.

29 sentyabr “Qarabağ mitinqi”ndən sonra sosial şəbəkələr və sosial media üzərindən apardığımız monitorinqlər göstərdi ki, bəzi təşkilatçıların mitinq təbliğatları prosesə kölgə saldı. Mitinqdən öncə müxalifətə və məcburi köçkünlərə yönəlik xüsusi çağırışlar, habelə, mitinqdə iştirak etməyin ölüm-dirim məsələsinə çevirilməsi yersiz və zərərli nəticə doğurdu.

Mitinqdən dərhal sonra xüsusi qrupların müxalifəti, Qarabağ və ətraf rayonlardan köçkün olan insanları sərt ifadələrlə qınaması bəzi təşkilarçıların heç də xoş olmayan niyyətindən xəbər verirdi. Sanki mitinqin əsas məqsədi müxalifəti və məcburi köçkünləri ictimai rəydə qınağa gətirmək idi.  

Son olaraq, Qarabağla bağlı mitinqlərdə qarşıya qoyulan məqsədlərin real və aydın olması zəruridir. İctimai rəyi çaşdıran qeyri-peşəkar və qərəzli yanaşmaların qarşısını almaq vacibdir. Belə mitinqlərin mövsümi siyasi maraqlara alət edilməsinə imkan vermək olmaz. Müstəqil müşahidələr və sorğular göstərir ki, təşkilatçılar sırasında siyasi partiya rəhbərlərinin və nümayəndələrinin olması məqsədəuyğun deyil. İndiki mürəkkəb və ziddiyyətli geosiyasi reallıqlar, həmçinin ölkədəki sosial-psixoloji mühit nəzərə alınmasa, cəmiyyətin ictimai-siyasi fəal hissəsinin dəstəyini almaq mümkün olmayacaq.

24 oktyabr 2018-ci il.