Müxalifətin etiraz mitinqləri məqsədinə çatıb?

                                Müxalifətin etiraz mitinqləri məqsədinə çatıb?

İstənilən ictimai-siyasi məsələyə münasibət ifadə edilərkən cəmiyyətin bəlli bir kəsimi müzakirələrə meyl edir. Bu, əsasən ictimai-siyasi təfəkkürü olan, vətəndaş məsuliyyətini anlayan, yerli və beynəlxalq siyasi proseslərə maraq göstərən insanlar olur. Tərəddüd etmədən məhz belə düşüncəli, savadlı, vicdanlı, qərəzsiz insanlarla açıq müzakirələri səmərəli hesab edirəm.

Hakimiyyətin Konstitusiyaya əlavə və dəyişiklikləri nəzərdə tutan Referendum qərarından sonra ölkənin sadə əhalisinin də, ictimai fəallığı olan tanınmış müstəqil şəxslərinin də, müxalif siyasi təşkilatlarının da ayrı-ayrılıqda yanaşmalarını cəmiyyət müşahidə edir. Vətəndaş məsuliyyətini anlayan hər kəs öz resurslarına, sosial statusuna, psixoloji durumuna, ideoloji və ictimai-siyasi dünyagörüşünə uyğun mövqe sərgiləyir. Hətta bu ərəfədə səsini çıxarmayan və özünü tamamilə gizləyənlər də az deyil. Hələlik bu barədə geniş danışmağın zamanı olmadığı üçün gündəmin daha aktual mövzusu olan etiraz mitinqlərinə münasibət bildirməyi zəruri hesab edirəm.

Referenduma çıxarılan məsələləri dəstəkləyənlər də, ona fəal və passiv etiraz edənlər də, laqeydliklə kənardan izləyənlər də artıq hər kəsə bəllidir. Bu yazımda qısaca olaraq yalnız fəal etirazları təşkil edənlərdən bəhs edəcəm. Çünki, digər tərəflərin yanaşması ətrafında müzakirələr hələlik ictimai maraq doğurmur. Həmişə olduğu kimi müzakirənin əsas mərkəzi yenə də haqlı olaraq ictimai rəyi yönləndirən və ən təsirli etiraz görüntüsünü cəmiyyətə təqdim edən müxalifətdir. Onu həm iqtidar “müzakirə” edir, həm də cəmiyyətin digər fəal kəsimi.  

Referendum əleyhinə ən yadda qalan və əhəmiyyətli siyasi addımlar kimi tarixə düşəcək olaylar məhz müxalifətin təşkil etdiyi etiraz mitinqləri olacaq. Uzun fasilədən və total basqı şəraitində təşkil edilmiş bu kütləvi etirazların çağdaş siyasi proseslərə gələcəkdə daha aydın istiqamət verəcəyi qənaətindəyəm. Əminliklə deyə bilərəm ki, artıq müxalifətin bu etirazları lazımı ünvanlara çatıb və öz təsirini mütləq göstərəcək.

Müxalifətin üzərinə dövlətin gücünü yeritməklə sadə əhalidə qorxu yaratmaq taktikası yenidən total şəkildə işə düşsə də son illərin acı təcrübəsi göstərir ki, atrıq müxalifəti və cəmiyyəti bu metodla dayandırmaq mümkün deyil. Onsuz da ölkədə yüzdən çox siyasi məhbus və təqsirsiz olduqları halda istintaq altında olan fəal vətəndaşlar var. Buna baxmayaraq müxalifətin sıraları daha da genişlənir, mənəvi-psixoloji hazırlığı yüksəlir. Cəmiyyətin də müxalifətə dəstəyi ləng olsa da özünü göstərir.

Antidemokratik rejimlərin hakim olduğu cəmiyyətlərdə bir müxalif siyasi qüvvənin nisbətən önə çıxması ilə uğurlu siyasi proseslərə yeni səhifə açılmasının çoxsaylı müsbət nümunələri var. Məhz bu referendum ərəfəsində artıq bu istiqamətdə nəzərəçarpacaq müsbət dəyişikliyin baş verməsinin şahidi olduq. Ən çox təzyiq altında olan müxalif qüvvənin önə çıxmasından ciddi narahatlıq keçirənlər var. Bu durumu hazırda ən aqressiv qarşılayan tərəf məhz iqtidardır. Onlar artıq görünən və görünməyən resurslarını bu qüvvənin zəiflədilməsinə səfərbər etməyə çalışırlar.

Görünən budur ki, iqtidarın ən çox təzyiq etdiyi qüvvənin ətrafında təşkilatlanma daha sürətli baş verir. Bu, insanların iqtidara münasibətilə mütənasibdir. Bir qüvvənin nisbətən önə çıxmasını siyasi iddialı müxalif təşkilatlar da çox güman ki, bir müddət qəbul etməyə çətinlik çəkəcəklər. Amma, bu hal əslində digər müxalif siyasi təşkilatlar üçün də çox əlverişli siyasi-təşkilati vəziyyət yaradır. Onlar yaranmış duruma uyğun təmkinli qərarlar verməklə yeni siyasi münasibətlərə müstəvi yarada bilərlər. Bu istiqamətdə müxalifət daxilində mübahisələri süni şəkildə qızışdıranlar və qərəzli tənqidçilər bir müddət fəal hücumda olsalar da sonradan bu reallıqla barışamalı olacaqlar.

Milli Şuranın növbəti dəfə mitinq keçirməklə bağlı qərar verməməsi indiki reallıqlarla anlaşılandır. Çünki ilk növbədə cəmiyyətin bütün kəsiminə çatan uğurlu etirazlar təşkil edilib və keçirilib. İnternet resursları üzərindən də yüz minlərlə insan müxalifətin mesajlarını dinləyib. Cəmiyyətin geniş təbəqələri bu etirazlarda iştiraka cəsarət etməsə də rəğbət bəslədiyi sezilir. Lakin nə qədər ki, aksiyalar müxalifətin resursları ilə baş tutacaq, iqtidarın geri çəkilməsi baş verməyəcək. Odur ki, belə mitinqlər gələcək tarixi yaddaş üçün zəngin fəaliyyət hesab edilsə də davamlı olması zərərli olardı.

Əlbətdə ki, bu etirazları yüksələn xətlə davam etdirmək mümkün olsaydı cəmiyyətin maraqları baxımından ideal variant olardı. Lakin hazırda bu imkan qeyri-rəsmi olaraq hökumət tərəfindən tamamilə qapadılıb. Həm də sosial problemlərdən əziyyət çəkən əhali ilk aksiyalara kütləvi şəkildə qatılsaydı tamamilə yeni siyasi mühit yaranacaqdı. Təəssüf ki, xalqımız növbəti fürsətini də qaçırdı və bunun bədəlini yaxın vaxtlarda çox ağır ödəyəcək.  

Onu da qeyd etmək lazımdır ki, MŞ-nın bu stüasiyada növbəti mitinqlərə qərar verməməsini tənqid edənlərin əksəriyyəti cəmiyyətin maraqlarını deyil, ayrı-ayrı qrupların maraqlarını qabarıq ifadə edənlərdir. Hətta o qruplar MŞ-nın uğurlu mitinqlərinə də müxtəlif formalarda tənqidlər və iradlar səsləndiriblər. Hüquq və qanun tanımayan hökumətin qarşısında dayanan müxalifəti yeri gəldi-gəlmədi tənqid etməklə cəmiyyətin altşüuruna hansı mesajın verildiyini dərk etmək heç də çətin deyil. Müxalifəti tənqid etməyin təhlükəsiz olduğunu və çox zaman da qazanc gətirdiyini nəzərə alsaq, bu barədə təşəbbüslərin heç də azalmayacağı gerçəkliyini də qəbul etmək lazımdır.

Cəmiyyətin bütün siyasi yetkin kəsimi referendum qərarı veriləndən anlayırdı ki, bu proses başlamadan iqtidarın marağına uyğun şəkildə bitib. Çünki bu prosesi durduracaq ümumxalq iradəsi hələlik aktiv fazaya keçməyib. Xalq kütləvi etirazlara hazır deyil. Lakin bütün bunlara baxmayaraq müxalifətin ən yaxşı təşkilatlanmış mütəşəkkil hissəsi öz tarixi missiyasını anlayaraq, bu, zamanı çatmayan etirazlara qərar vermək durumunda qaldı. Halbuki bu etirazların təşkil edilməsi heç də birbaşa müxalifətin vəzifəsi deyildi və növbəti dəfə cəmiyyətin yükünün altına məcburiyyət qarşısında çiyin verilməli oldu.

Müxalifət təşkil etdiyi etiraz mitinqləri və digər fəaliyyətləri ilə mənəvi və siyasi öhdəliklərini qismən də olsa yerinə yetirdi. Bundan sonra o təşkilatları kimsə referenduma münasibətinə görə tənqid edə bilməyəcək. Çünki, bir müxalifət təşkilatı etməli olduğundan daha çoxunu edibsə, ona hansı iradı bildirmək olar? Bu durumda müxalifətin Referendumla bağlı nə etməsi mümkün idisə, bu qurumlar onu ediblər.

Ardıcıl tənqidlərdən də narahat olmağa dəyməz. Siyasi tənqidlərin sosiologiyası göstərir ki, əgər bir qurum və ya şəxs haqqında müxtəlif siyasi qütblərdə müzakirə açılırsa, deməli o subyektdən ya gözlənti çoxdur, ya da iddiaçıların hər biri onu özlərinə rəqib görür. Nəzərə almaq lazımdır ki, onun istənilən addımları və qərarları geniş müzakirə yaradacaq. Bu subyekt cəmiyyətdəki yerinə uyğun olaraq mütləq təmkinlə öz yanaşmalarını öncə tərəfdarlarına, daha sonra isə cəmiyyətə izah etməlidir. Rəqiblərinə isə reaksiya verməməsi daha doğru olar. Etiraz mitinqlərini isə zamanı gəldikdə yenidən müzakirə etmək olar. İndi isə bu stüasiyada hər bir iddialı tərəf qərəzli yanaşmalara əhəmiyyət vermədən öz tərəfdarlarını təşkilatlandırmağa davam etməlidir. 

Nəzərə almaq lazımdır ki, qarşıdan daha məsuliyyətli dövr və idarə edilməsi çətin olacaq proseslər gəlir. Görünür həm də iqtidarın ciddi təşvişinə səbəb olan hansısa daha həssas amillər də mövcuddur.

                                                                                                       19 sentyabr 2016-cı il.