Seçki Məcəlləsinə edilən son dəyişikliklər hansı zərurətdən irəli gəlir...

Prezident Seçki Məcəlləsinə edilən son dəyişiklikləri  11 yanvar 2018-ci ildə  imzaladı.

Seçki Məcəlləsinə edilən son dəyişiklikləri iki istiqamətdən dəyərləndirmək lazımdır. Birincisi, 26 sentyabr 2016-cı il tarixli referendum nəticəsində qəbul edilmiş dəyişikliklərdən irəli gələn məsələlərdir, digəri isə seçki praktikası zamanı ortaya çıxan məsələlərlə bağlıdır.

Konstitusiya dəyişikliyi nəticəsində ortaya çıxan bəzi texniki və hüquqi məsələləri özündə etiva edən əsas məsələləri təxminən belə təsnifatlaşdıraq. Prezidentin növbədənkənar Prezident seçkilərini 60 gün müddətində elan etməsi, 21 yaşı tamam olan şəxslərin Prezident seçkisində namizəd kimi iştirak etmək hüququ, habelə deputatların mandatdan məhrum edilməsi haqqında qərarı Mərkəzi Seçki Komissiyasının qəbul etməsidir.

Ölkəmizdə prezidentin qanunla müəyyən edilən səlahiyyətləri hüdudsuzdur və hakimiyyətin məhkəmə və qanunvericilik  qolları da elə onun nəzarəti altındadır. Bu hal faktiki olaraq hakimiyyət bölgüsü prinsipinin kobud şəkildə pozulması idi. Milli Məclis üzvlərinin qanunla müəyyən edilmiş etik davranış qaydalarını kobud surətdə pozması nəticəsində onların mandatdan məhrum edilməsi hüququnu bundan sonra Konstitusiya Məhkəməsi deyil, MSK yerinə yetirəcək. Bu isə nəinki hakimiyyət bölgüsü prinsipinə, ümumiyyətlə parlamentarizm fəlsəfəsinə ziddir.  

İkinci amili qısaca belə ifadə edə bilərik ki, seçki saxtakarlığını asanlıqla icra etməyə əngəl törədən məsələlərin bir qisminin ortadan qaldırılması “əməliyyatı”.  Bəlkə də son dəyişikliyin müəllifləri elə cəmiyyətə bu real durumu anlatmağa çalışırlar.

Komissiya üzvlərinin saxta bülletenlər hazırlaması və topa-topa qutulara atması zamanı zərflərin möhürlənməsi, bülletenlərin zərflərə qoyulması xeyli vaxt alırdı. Ən uzaq məsafədə oturan müşahidəçilər də, məntəqələrdə quraşdırılan kameralar da bu “əməliyyatın” uğurla başa çatmasına kölgə sala bilirdi. Həmçinin seçki qutularının “möhürləndiyi” sözünün “kilidləndiyi” sözü ilə əvəz edilməsi də bu qayğıdan irəli gəlir. İndi komissiya sədri və ya katibi fürsət düşən kimi dolan qutunu açaraq asanlıqla ona müdaxilə edə biləcək. Təcrübədə “möhürlənmə” bu müdaxiləyə müəyyən problem yaradırdı.  

Seçicilərə  “seçici vəsiqələri”nin paylanması sözünün Məcəllədən çıxarılması da təsadüfi deyil. Görünür ümumi siyasi iradə belədir ki, seçicinin səsvermə yerindən və günündən nə qədər az xəbəri olsa, bir o qədər proses sakit keçər. Bu amili digər dəyişiklik daha açıq ifadə edir. Belə ki, əvvəllər məntəqə seçki komissiyasının bir üzvü seçki məntəqəsinin girişində dayanaraq məntəqəyə daxil olan vətəndaşların seçici vəsiqələrini, şəxsiyyət vəsiqələrini və ya şəxsiyyəti təsdiq edən digər sənədləri yoxlayırdı. Ancaq artıq bu norma da qanundan çıxarıldı. Deməli, bir dəstə təlimatlandırılmış şəxs istənilən məntəqədə ənənəvi “karusel” adlanan “əməliyyatı” daha təhlükəsiz yerinə yetirəcək.

Diqqə çəkən məsələlərdən biri də qeydə alınmış namizəd səsvermə gününə azı 10 gün qalmış müvafiq seçki komissiyasına yazılı ərizə verərək “məcburedici əsas olmadan namizədliyini geri götürərsə” müddəasının Məcəllədən çıxarılmasıdır. 2015-ci il seçki praktikasında ortaya çıxan ziddiyyətlər yəqin ki MSK-nın yeni Təlimatı ilə tənzimləyəcək və bu məsələyə yeni yanaşma gətiriləcək.

Son olaraq, seçki bir prosedur kimi elə hala salınıb ki, artıq onun hansısa incəlikləri ətrafında müzakirələr çox gülünc görünür. Səsvermənin yekun protokollarına baxanda aydın olur ki, seçki məntəqələrində bütün son rəqəmlər öncədən müvafiq qurumlar tərəfindən hazır göndərilir və ona uyğun yazılır.