Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi münasibəti
ilə məhkum edilmiş bir sıra şəxslərin “əfv” olunması barədə ölkə prezidenti 24
may 2018-ci ildə “əfv” sərəncamı imzadı. “Əfv” sərəncamı 634 nəfər məhbusa
şamil edildi. Onlardan yalnız 12 nəfəri siyasi məhbus statusunda olan şəxslərdir.
“Əfv” sərəncamı və “Amnistiya aktı” nəticəsində bəzi
məhbusların azadlığına qovuşması təcrübəsi 1993-cü ildən etibarən mütəmadi olaraq
tətbiq edilir. Ancaq bu kimi addımlar ümumiyyətlə məhbus probleminin müsbət həllinə
ciddi töhfə verməyib. Xüsusilə də bütün nüfuzlu beynəlxalq hesabatlarda ölkəmiz
məhbusların saxlanma şəraitinə və sayına, habelə siyasi məhbus probleminə görə
Avropa Şurası ölkələri arasında ön yer tutur.
Aparılan monitorinqlər göstərir ki hökumətin atdığı
addımlar cəmiyyətdə islahedici əhəmiyyət daşımır, cəzaçəkmə müəssisələrində məhkumların
sayının azalmasına, saxlanma şəraitinə və siyasi məhbus probleminin müsbət həllinə
gətirib çıxarmır.
Siyasi məhbus problemini "əfv"sərəncamı
ilə həll etmək mümkündürmü?
Cinayət törətmiş şəxslərin ədalətli mühakimə
hüququnun təmin edilməsi insan hüquq və azadlıqlarının təminatı baxımından ən
mühüm şərtdir. Ədalətli mühakimə hüququnun önündən mövcud siyasi-hüquqi əngəllər
qaldırılmasa bu problem öz müsbət həllini tapmayacaq.
Ədalətli məhkəmə ilə məhkum edilmiş şəxslərin müəyyən
müddət öz cəzalarını çəkdikdən sonra “əfv” olunması humanizm nümunəsi sayılır. Belə
qərarlar cəmiyyətdə münasibətlər sisteminə müsbət təsir edir və islahedici
xarakter daşıyır.
Ancaq təqsiri olmadığı halda müxtəlif səbəblərdən məhkum
edilmiş insanların “əfv” edilməsi təcrübəsi onlara qarşı ən böyük mənəvi işgəncədir.
Bu addım nə məhkum edilmiş şəxsləri islah edir, nə hökumətə siyasi divident
qazandırır, nə də cəmiyyətdə həmrəyliyə səbəb olur.
“Əfv” sərəncamı şamil edilən siyasi məhbusların əksəriyyəti,
habelə müstəqil və müxalif mövqeli insanlar da bu kimi sərəncamları humanizm
nümunəsi kimi təqdir etmir. Odur ki son vaxtlar hökumət “əfv” sərəncamları
imzalayarkən bu tendensiyanı nəzərə almağa başlayıb.
Mütəmadi “əfv” sərəncamları imzalansa da təəssüf ki
hökumət öz ənənəvi basqıçı siyasətindən imtina etməkdə maraqlı görünmür. Normal
ictimai-siyasi münasibətlərə zərbə vuran addımlarından geri çəkilmir və siyasi
məhbus probleminin birdəfəlik həllində maraqlı olmadığı aydın sezilir. Həm özünə,
həm də cəmiyyətə ağır zərbə vuran bu yanaşmalarını daxili siyasətinin
prioritetinə çevirib.
Sanki hökumət hər fürsət düşdükcə siyasi düşüncələrinə
və fəaliyyətinə, habelə özünü ifadə azadlığına can atdıqlarına görə vətəndaşları
qondarma ittihamlarla həbsə məhkum etməkdən həzz alır. Məhkumluqdan daha çox girovluq həyatı yaşayan bu insanların
“humanizm” nəticəsində “əfv” edilməsi praktikası dövlət-vətəndaş münasibətlərinə
də sağalmaz zərbə vurur.
Göründüyü kimi, ölkədə çox qabarıq mövcud olan
siyasi məhbus problemi həm daxili ictimai-siyasi duruma, həm də beynəlxalq
münasibətlərə ciddi gərginlik gətirib. Cəmiyyətdə və demokratik beynəlxalq
ictimaiyyətdə hər kəsə aydındır ki, Azərbaycanda təqsirsiz insanların məhkəmə
hökmü ilə cəzalandırılması adi hal alıb. Hökumətin sistemli və kütləvi hüquq pozmaları
nəticəsində Azərbaycan dövlətinin beynəlxalq
imici sürətlə pisləşməyə doğru gedir. Dövlətimiz artıq bütün nüfuzlu beynəlxalq
hesabatlarda qeyri-azad ölkələrin sırasında yer alıb.
Ölkəmizdə ifadə azadlığının məhdudluğu, siyasi
azadlıqların boğulması, vətəndaş cəmiyyətinin sıradan çıxarılması və azad mətbuatın
susdurulması paralel olaraq artmaqdadır. Nəinki Avropa ölkələri ilə, hətta müharibə
vəziyyətində olduğumuz Ermənistandan da bir çox sosial-iqtisadi və siyasi istiqamətlər
üzrə geridə qalırıq. Sərhədsiz Repartyorların 2018-ci il hesabatında mətbuatın
azadlıq indeksinə görə Ermənistan 80-ci, Azərbaycan isə 163-cü yerdə qərar
tutub. Medianın azadlığı baxımından qonşu Ermənistandan 83 pillə geridəyik. Bu
geriləmə bütün digər sahələr üzrə də davam edir.
Məhkəmə-hüquq sisteminin siyasi sifarişlə işlədiyi
və siyasi münasibətlərin qanunçuluğa söykənmədiyi mühitdə “əfv” sərəncamları
ciddi əhəmiyyət daşımır. Sabah yeni bəhanələrlə və qondarma ittihamlarla həbsxanalara
təqsirsiz insanların doldurulmayacağına heç bir təminat yoxdur. Hakimiyyətin
güc üzərində hegomonluğunun nə qədər davam edəcəyini isə proqnoz etmək mümkün
deyil.
İqtidar ölkədə qanuna və hüquqa məhəl qoymadan istədiyi
hər şeyi etməyə qadirdir. Hələlik cəmiyyətin kütləvi şəkildə bu vəziyyətə əks
reaksiyası yoxdur. Əksəriyyət insanlar sanki bu durumla barışıb. Həmçinin beynəlxalq
tələblər də hökuməti geri çəkilməyə məcbur edəcək qədər kəsərli deyil. Ölkə vətəndaşlarının
hüquq problemləri beynəlxalq masalarda vaxtaşırı müzakirə olunsa da müstət həllini
tapmır. Kimi istəsələr həbs edirlər, kimi istəsələr “əfv” edirlər.
100 il öncə şərqdə ilk demokratik respublika quran
xalqın hazırkı hüquqi durumu çox dərin böhran həddindədir. Ölkədə etimadlı
ictimai-siyasi münasibətlərin yaranması naminə bütün siyasi məhbusların azad
edilməsi və geniş məhkəmə-hüquq islahatlarına başlanması olduqca zəruridir. Öz
təməl hüquqlarını demokratik yolla istəyən vətəndaşlarla zorakılıq, həbs dilində
danışmaq heç bir dövlətə nüfuz gətirməyib.
Hökumət vaxt itirmədən siyasi məhbus probleminin səbəblərini
ortadan qaldırmağa siyasi iradə nümayiş etdirməlidir. Azad və ədalətli seçkilər
keçirilmədikcə, məhkəmələr müstəqil olmadıqca, ictimai-siyasi qurumlara normal
şərait yaradılmadıqca, media və ifadə azadlıqları təmin edilmədikcə ölkənin nə
daxilində, nə də beynəlxalq aləmdə hökumətə etimad olacaq. Öz vətəndaşlarının təməl
hüquqlarına qənim kəsilən qeyri-azad ölkə kimi qalmaqda davam edəcəyik.
25 may 2018-ci il
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder